Zam, bir ürün, hizmet veya maaşın fiyatında ya da değerinde yapılan artışı ifade eder. Genellikle ekonomik koşullar, arz-talep dengesi, enflasyon oranları veya işletme maliyetlerindeki artışlar nedeniyle gerçekleştirilir. Zamlar, tüketiciler için maliyetlerin artmasına neden olurken, üretici veya işverenler için gelir dengesini sağlamak amacıyla uygulanır.
Örneğin, maaşlara yapılan zam, çalışanların alım gücünü artırmayı hedeflerken; ürün fiyatlarına yapılan zam, şirketlerin artan maliyetlerini karşılamaya yöneliktir. Zam kavramı, bireylerin bütçe planlamalarında ve ekonomik kararlarında önemli bir yere sahiptir.
Zam hesaplamak için mevcut fiyat veya maaş üzerine, belirlenen zam oranı uygulanır. Bu işlem, basit bir yüzde hesaplamasıyla gerçekleştirilir. Formül şu şekildedir:
Yeni Fiyat = Eski Fiyat + (Eski Fiyat × Zam Oranı)
Örnek: Bir ürünün eski fiyatı 100 TL ve zam oranı %20 ise:
Zam tutarı: 100 × 0.20 = 20 TL
Yeni fiyat: 100 + 20 = 120 TL
Bu yöntem, maaş zamları, ürün fiyatlandırmaları ve hizmet bedellerindeki değişikliklerde yaygın olarak kullanılır.
Zam oranı, yapılan zammın eski fiyata oranını ifade eder. Zam oranını hesaplamak için şu formül kullanılır:
Zam Oranı (%) = (Zam Tutarı / Eski Fiyat) × 100
Örnek: Bir ürünün eski fiyatı 200 TL, zam sonrası fiyatı 250 TL olsun:
Zam tutarı: 250 − 200 = 50 TL
Zam oranı: ( 50 / 200 ) × 100 = 25%
Bu hesaplama, geçmişte yapılan zamların yüzdelik etkisini anlamak veya belirli bir zam oranını doğrulamak için önemlidir.
Zamlı bir fiyat üzerinden, orijinal fiyatı bulmak için zam oranı dikkate alınır. Formül şu şekildedir:
Eski Fiyat = Zamlı Fiyat / (1 + Zam Oranı)
Örnek: Bir ürünün zamlı fiyatı 120 TL ve zam oranı %20 ise:
Eski Fiyat = 120 / ( 1 + 0.20 ) Eski Fiyat = 120 / (1+0.20)
Eski Fiyat = 120 / 1.20 = 100 Eski Fiyat = 120 / 1.20 = 100 TL
Bu yöntem, özellikle zam oranı belli olan durumlarda, eski fiyatı yeniden hesaplamak için oldukça kullanışlıdır.